Δημόσιο και ανεργία

Σήμερα θα ασχοληθούμε με ένα αρθράκι του πολυαγαπημένου Τάκη Μίχα και το πολυφορεμένο επιχείρημα του φιλελεύθερου και φιλομνημονιακού χώρου στην Ελλάδα, σχετικά με την αναζοωγόνηση της οικονομίας μέσω των απολύσεων μερικών χιλιάδων δημοσίων υπαλλήλων. Το επιχείρημα εμφανίζεται με διάφορους τρόπους. Ο κλασσικός και πιο συνήθης είναι ότι κάθε τεμπέλης δημόσιος υπάλληλος σημαίνει 2-3 (εδώ ο καθένας βάζει όσους θέλει) παραπάνω ανέργους στον ιδιωτικο τομέα.


Το καταπληκτικό αυτό στατιστικό δεν προκύπτει φυσικά από πουθενά, ή τουλάχιστον αν προκύπτει από κάπου παρακαλώ ενημερώστε με. Οι οπαδοί αυτής της άποψης βασίζονται στην "κοινή λογική". Όλο αυτό στηρίζεται στην πεποίθηση ότι το μνημόνιο είναι μονόδρομος, και ότι η μόνη σωστή οικονομική λύση είναι η μείωση των κρατικών δαπανών, φυσικά όχι οποιονδήποτε δαπανών, αλλά της μισθολογικής δαπάνης.


Ο Τάκης Μίχας λοιπόν αποφάσισε να γράψει ένα επιστημονικό άρθρο κοινής λογικής το οποίο ονόμασε Δημόσιο και Ανεργία και δημοσιεύθηκε στο protagon.gr πριν μερικούς μήνες. Παρ όλα αυτά δεν ξόδεψε 10 δευτερόλεπτα για να ψάξει στο ςςς.γουγλε.ψομ προκειμένου να επιβεβαιώσει αν αυτά που επικαλείται ως στοιχεία έχουν έστω την παραμική σχέση με την πραγματικότητα. Πάμε λοιπόν:

Όπως είναι γνωστό στην Ελλάδα σήμερα υπάρχουν 1 εκ. άνεργοι. Όπως είναι επίσης γνωστό - παρ’ όλο που το κρύβουν επιμελώς οι ανακοινώσεις της κρατικοδίαιτης ΕΛΣΤΑΤ - όλοι οι άνεργοι προέρχονται από τον ιδιωτικό τομέα. Αντίθετα όλοι οι δημόσιοι και παραδημόσιοι υπάλληλοι (π.χ. εργαζόμενοι στα κρατικά ΜΜΕ)  παραμένουν στις θέσεις τους ενώ οποιασδήποτε απόπειρα να μειωθεί έστω και απειροελάχιστα (π.χ. 15000) ο αριθμός τους αντιμετωπίζεται  με υστερικές κραυγές από τα συνδικάτα και τους πολιτικούς τους πάτρωνες.

Το κυριότερο επιχείρημα το οποίο χρησιμοποιούν οι βολεμένοι της στασιμότητας και του κρατισμού για να συνεχίσουν να διατηρούν στο απυρόβλητο τους κομματικούς στρατούς που λυμαίνονται το δημόσιο, είναι ότι η μείωση των απασχολουμένων στο δημόσιο και η ανάλογη μείωση των κρατικών δαπανών θα εντείνουν την ύφεση και την ανεργία. Δυστυχώς αυτή την άποψη φαίνεται να έχουν ενστερνιστεί και πολλοί αναλυτές που πιστεύουν ότι οι μαζικές απολύσεις στο δημόσιο απλά θα αυξήσουν  τη συνολική ανεργία καθόσον στους άνεργους του ιδιωτικού τομέα απλά θα προστεθούν και οι άνεργοι του δημόσιου.

Το άμεσο αποτέλεσμα όταν κάνεις απολύσεις και ακραίες περικοπές δαπανών είναι να υπάρξει μείωση της κατανάλωσης στην αγορά, και άρα απολύσεις στον ιδιωτικό τομέα, ότι δηλαδή συμβαίνει από την αρχή αυτής της κρίσης, με τις οριζόντιες περικοπές μισθών/συντάξεων. Σε μία οικονομία όπου υπάρχει αποεπένδυση αντί για επένδυση, σημαίνει ότι οι απολύσεις στο δημόσιο θα οδηγήσουν σε άμεσες απολύσεις και στον ιδιωτικό τομέα. Το γιατί περιμένουμε να συμβεί κάτι διαφορετικό αυτή τη φορά, ειλικρινά δεν το καταλαβαίνω. Τα ιστορικά παραδείγματα είναι άπειρα, και η πραγματικότητα γύρω μας, το επιβεβαιώνει καθημερινά αλλά ακόμα κι αν την αγνοείς, σκέψου λογικά. Ο απολυμένος δημόσιος υπάλληλος νομίζεις ότι θα συνεχίσει να πληρώνει το φροντιστήριο ξένων γλωσσών  των παιδιών του, θα μπορεί να βάζει βενζίνη στο αυτοκίνητό του ή θα μπορεί να καλύπτει άλλες βασικές καταναλωτικές του ανάγκες;


Γενικότερα υπάρχει στην οικονομική επιστήμη μία σχέση που έχει παρατηρηθεί μεταξύ ανεργίας και ΑΕΠ, που περιγράφεται από τον κανόνα του Όκουν. Σύμφωνα με αυτό τον εμπειρικό  κανόνα, για κάθε αύξηση της ανεργίας κατά 1%, υπάρχει μείωση κατά 2% στο ΑΕΠ της χώρας. Δραστική μείωση του αριθμού των δημοσίων υπαλλήλων, η οποία θα επιφέρει απώλειες και στον ιδιωτικό τομέα, θα οδηγήσει σε μείωση του ΑΕΠ, άρα πιθανότατα σε μείωση των κρατικών εσόδων και άρα σε αύξηση του ελλείμματος. Βέβαια θα έχουμε εκδικηθεί μερικούς δημόσιους υπαλλήλους, οπότε ίσως και να αξίζει το ρίσκο...

Τίποτα φυσικά δεν είναι πιο μακριά από την αλήθεια. Η μείωση των κομματικών στρατών  θα σημάνει πρώτα απ όλα την κατάργηση των χιλιάδων ρυθμίσεων και αδειών που στραγγάλιζαν μεν τον ιδιωτικό τομέα αλλά έδιναν ένα λόγο ύπαρξης στους γραφειοκράτες. Αυτό με την σειρά του θα οδηγήσει σε μείωση της διαφθοράς που επιβάλλει ένα τεράστιο κόστος στους ιδιώτες: Oσο λιγότερες κρατικές άδειες και πιστοποιητικά απαιτούνται για την επιχειρηματική δραστηριότητα τόσο μικρότερες οι πιθανότητες διαφθοράς.

Αυτή είναι η μοναδική παράγραφος η οποία έχει λογική. Συμφωνώ απόλυτα εδώ ότι οι χιλιάδες ρυθμίσεις και η γραφειοκρατία πρέπει να περιοριστεί/καταργηθεί άμεσα. Αλλά αυτό μπορείς να το πετύχεις απλούστατα καταργώντας τις διαδικασίες αυτές. Το προσωπικό αυτό μπορείς να το χρησιμοποιήσεις σε άλλα πόστα όπου υπάρχει σαφές έλλειμμα προσωπικού. Αν δεν υπάρχει άλλος τρόπος αξιοποίησης των συγκεκριμένων υπαλλήλων, τότε ναι, δυστυχώς θα πρέπει να προχωρήσεις σε απολύσεις όπως ακριβώς συμβαίνει και στον ιδιωτικό τομέα.

Τέλος η μείωση των κρατικών δαπανών και των δημοσίων υπαλλήλων θα δώσει την δυνατότητα στο κράτος να μειώσει τους φόρους κάτι που θα οδηγήσει στη δημιουργία νέων επιχειρήσεων και φυσικά αύξηση της απασχόλησης.

Ας πούμε λοιπόν ότι το κράτος θα μειώσει τα έξοδά του. Ειρήσθω εν παρόδω, για να καταλαβαίνουμε λίγο τα μεγέθη, το κράτος αυτό θα πληρώσει φέτος 17 δις σε τόκους, θα δώσει απ ότι φαίνεται χωρίς αντάλλαγμα 25-26 δις στους τραπεζίτες που φούνταραν τις τράπεζές τους (ναι πέρα από τα 25-26 δις των κουρεμένων ομολόγων), ενώ η μισθοδοσία μαζί με τη δαπάνη για τις συντάξεις (συντάξεις, όχι κοινωνική ασφάλιση) δεν υπερβαίνει τα 20 δις. 

Ο Τάκης Μίχας λοιπόν θεωρεί ότι η μείωση των φόρων θα δημιουργήσει νέες επιχειρήσεις. Πρώτον ρε Τάκη, ποιός σου είπε ότι θα μειωθούν οι φόροι; Ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι θα απολύσεις κόσμο από το δημόσιο, θα γλιτώσεις 3-4 δις, και ότι δεν θα επιδεινωθεί η ύφεση με αυτό (πράγμα αδύνατον), πάλι θα έχεις έλλειμμα. Από που προκύπτει η μείωση των φόρων στις επιχειρήσεις; Αλλά ας κάνουμε την υπόθεση εργασίας ότι θα μειώσεις και τους φόρους..


Ενδεικτικά οι φόροι στις ΑΕ επί Σημίτη ήταν σχεδόν  διπλάσιοι με τον πληθωρισμό στα ίδια επίπεδα από το '98. Με τα νεοφιλελεύθερα κόλπα του Αλογοσκούφη, οι φόροι των ΑΕ μειώθηκαν σταδιακά στο 20%. Παρ όλα αυτά οι επιχειρήσεις πάνε σκατά και αυτό δεν είναι θέμα φορολογίας, αλλά ένα ευρύτερο πρόβλημα που οφείλεται κυρίως σε 3 παράγοντες. Πρώτον στο γεγονός ότι οι επιχειρήσεις δεν έχουν πρόσβαση σε κεφάλαια/δάνεια. Δεύτερον στο γεγονός ότι όλοι αποεπενδύουν λόγω του φόβου της εξόδου. Τρίτον στο γεγονός ότι η εγχώρεια κατανάλωση μειώνεται σταθερά. Το ζήτημα είναι ότι στο παρόν σκηνικό και δέκα τοις εκατό να τον κάνεις αύριο τον φόρο στις ΑΕ δεν θα επενδύσει κανείς. Πολύ θα πουν εδώ ότι γι αυτό φταίει το κακό κράτος, η γραφειοκρατεία, η έλλειψη συνεπούς φορολογικού κώδικα, η διαφθορά, τα δικαστήρια και το γνωστό τραγουδάκι. Δε διαφωνώ ότι όλα αυτά τα προβλήματα είναι σημαντικότατα. Εκεί που έχω πρόβλημα είναι ότι όλα αυτά υπήρχαν (και με λιγότερο ευνοικό φορολογικό, είπαμε είχαμε 35 και 40%) και πριν 5 και πριν 10 και πριν 15 χρόνια, παρ όλα αυτά επιχειρήσεις υπήρχαν και ήταν και κερδοφόρες. Τώρα οι επιχειρήσεις μειώνονται και λειτουργούν με ζημιές, ενώ όλοι οι ξένοι αποεπενδύουν. Δε νομίζω να φεύγουν όλοι αυτοί λόγω της έκτακτης εισφοράς του Παπακωσταντίνου στις κερδοφορες επιχειρήσεις, πριν 2 χρόνια ή των κακών δικαστηρίων. Κάτι άλλο συμβαίνει. Αλλά αυτό θα το θίξουμε εκτενώς σε άλλη ενότητα. 

Αυτές οι σκέψεις δεν είναι μόνο θεωρητικές. Επαληθεύονται αν εξετάσουμε την ανάκαμψη που έχει αρχίσει στις ΗΠΑ: Εδώ παρατηρούμε ότι η μείωση των κρατικών δαπανών και η μείωση των κρατικών γραφειοκρατών συνδυάζεται με αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων της ιδιωτικής κατανάλωσης και αύξηση των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα!

Αναλυτικότερα από τον Σεπτέμβριο του 2009 που τελείωσε επίσημα η ύφεση και αρχίζει η ανάπτυξη μέχρι σήμερα οι ιδιωτικές καταναλωτικές δαπάνες αυξήθηκαν με 5,8%, ενώ αντίθετα οι κρατικές δαπάνες (και κατά συνέπεια το μέγεθος του κράτους) μειώθηκαν κατά 3%! Παράλληλα έχουν αυξηθεί οι ιδιωτικές επενδύσεις (όχι σε ακίνητα) κατά 17%!

Ανάλογες είναι και οι επιπτώσεις στον τομέα της απασχόλησης. Κατά την ίδια περίοδο η απασχόληση στον δημόσιο τομέα μειώθηκε κατά 3%. Αντίθετα η απασχόληση στο ιδιωτικό τομέα αυξήθηκε κατά 3%-δηλαδή  κάθε 1% μείωση των εργαζομένων στον δημόσιο τομέα συνδυάζεται  με μία ισόποση αύξηση των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα.

Και εδώ κυρίες και κύριοι ξεκινάει το πραγματικό βατερλώ. Ο Τάκης Μίχας είναι ένας αυτοαποκαλούμενος φιλελεύθερος της αυστριακής σχολής (libertarian). Ανήκει δηλαδή σε εκείνους που πιστεύουν ότι η μοναδική λύση εξόδου από την κρίση είναι η ακραία λιτότητα, και ότι η αύξηση των κρατικών επενδύσεων σε καιρό οικονομικών κρίσεων είναι λάθος (στην Ελλάδα όντως δεν θα βοηθήσει ιδιαίτερα αλλά για άλλους λόγους). Ο Μίχας, επιλέγει το παράδειγμα των ΗΠΑ. Αυτό είναι ένα λάθος παράδειγμα καθώς αποδεικνύει το ακριβώς αντίθετο από το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει ο αρθρογράφος. Κατ αρχάς οι ΗΠΑ από την αρχή αυτής της κρίσης, ακολουθούν ένα διαφορετικό μείγμα πολιτικών από τους παλαβούς Ευρωπαίους τόσο δημοσιονομικά όσο και νομισματικά. Εφαρμόζουν μία σχετική λιτότητα, (καμία σχέση με αυτό που εφαρμόζεται σε Ελλάδες/Πορτογαλίες κλπ) αλλά πλαισιώνουν αυτή τη λιτότητα με ορισμένα πακέτα ρευστότητας, και δημονιονομική χαλάρωση. Δεν θα σταθώ τόσο στις οικονομικές πολιτικές των ΗΠΑ καθώς η βασική διαφορά με την Ευρώπη είναι η ύπαρξη δημοσιονομικής πέρα από νομισματική ένωση.


Το 2009 που σωστά αναφέρει ο Μίχας ότι οι ΗΠΑ βγήκαν από την ύφεση, είχαν ήδη εφαρμοστεί Κευνσιανές πολιτικές μέσω του stimulus. Δεν ακολουθήθηκε ποτέ δογματικά η πολιτική της λιτότητας, και όπου αυτή ακολουθήθηκε σε επίπεδο πολιτειακό τα αποτελέσματα δείχνουν κάθε άλλο παρά επιτυχία. Επομένως η πρώτη παρατήρηση είναι ότι ο Μίχας επικαλείται ένα παράδειγμα μίας οικονομίας η οποία εφαρμόζει διαφορετικές πολιτικές από αυτές που προτείνει ο ίδιος. 


Αλλά ας αφήσουμε αυτή την υποκρισία για λίγο στην άκρη.  Πρώτον να υπενθυμίσουμε απλώς ότι η ανεργία στις ΗΠΑ παραμένει σε πολύ ψηλά επίπεδα. 

Μάλιστα τα τελευταία στοιχεία που δημοσιεύθηκαν την 1η Ιουνίου του '12 ήταν απογοητευτικά αφού υπήρχε αύξηση της ανεργίας στο 8,2%. Αυτό είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα της μανίας των Ρεπουμπλικάνων που ελέγχουν το Κονγκρέσσο να σαμποτάρουν κάθε προσπάθεια του Λευκού Οίκου να αυξήσει στο ελάχιστο της κρατικές δαπάνες και να εφαρμόσουν το δόγμα της λιτότητας που κατατρώει την Ευρώπη. Φυσικά οι ίδιοι όταν επί Μπους ήλεγχαν το Λευκό Οίκο και το Κονγκρέσσο έκαναν πάρτυ στις δαπάνες με κάτι χαμένους πολέμους, κάτι δωράκια σε τράπεζες και τα γνωστά κόλπα που κάνουν κάθε φορά που αναλαμβάνουν την εξουσία, αλλά αυτά είναι άλλη ιστορία.


Δεύτερον ο Μίχας υποστηρίζει οτι η μείωση των κρατικών δαπανών στις ΗΠΑ συνδυάστηκε με αύξηση της απασχόλησης. Ναι με ένα μικρό προβληματάκι. Αυτό δεν ισχύει. Για να μπορέσει κανείς να βγάλει ασφαλές συμπέρασμα ως προς την ανεργία στις ΗΠΑ, θα πρέπει να συγκρίνει πως εξελίχθηκε η σχέση κρατικών δαπανών-ανεργίας σε κάθε πολιτεία ξεχωριστά. Διαφορετικά είναι σαν να συγκρίνουμε αντίστοιχα πχ τα στοιχεία της ζώνης του ευρώ συνολικά, ενώ είναι ξεκάθαρο ότι εφαρμόζονται διαφορετικές δημοσιονομικές πολιτικές σε κάθε χώρα. Όπως φαίνεται και από το παρακάτω γράφημα, οι πολιτείες με τη μεγαλύτερη μείωση κρατικών δαπανών, είχαν και τη μεγαλύτερη ανεργία στον ιδιωτικό τομέα. Το αντιστρόφως ανάλογο ισχύει για τις πολιτείες που αύξησαν τις κρατικές δαπάνες, ή τελοσπάντων δεν τις μείωσαν. Κοινώς το συμπέρασμα του Μίχα είναι πάλι αντίθετο με την πραγματικότητα.

Από εκεί και πέρα είναι αλήθεια ότι οι ιδιωτικές επενδύσεις έχουν αυξηθεί, όπως επίσης είναι αλήθεια ότι έχουν ανακτηθεί όλες οι θέσεις του ιδιωτικού τομέα που είχαν χαθεί με την κρίση του 2008. Αυτό όμως ισχύει συνολικά στις ΗΠΑ και δε συμβαίνει στιν Ευρώπη λόγω των δομικών προβλημάτων του ευρώ και του γενικότερου δημοσιονομικού βατερλώ στο νότο. Επίσης αυτό είναι άσχετο με τη μείωση των δαπανών καθώς οι φόροι στις ΗΠΑ δεν μειώθηκαν. Και όμως ο Μίχας συνδέει αυτά τα δύο ως συγκοινωνούντα δοχεία. Αυτό είναι ένα επικό λάθος αλλά ο καθένας έχει δικαίωμα να διαφημίζει την άγνοιά του...